Κράναχ

(Cranach). Καλλιτεχνικό ψευδώνυμο της οικογένειας των Γερμανών ζωγράφων και χαρακτών Μίλερ (Müller). 1. Λούκας, ο Πρεσβύτερος (Lucas, Κράναχ Φραγκονίας 1472 – Βαϊμάρη 1553). Άρχισε τη σταδιοδρομία του ως βοηθός στο εργαστήριο χαρακτικής του πατέρα του, Χανς, όπου παρέμεινε περίπου έως το 1498. Έπειτα από επτά χρόνια ονομάστηκε αυλικός ζωγράφος του εκλέκτορα Φρειδερίκου της Σαξονίας στην πόλη Βίτενμπεργκ. Η αναγνώρισή του επήλθε με γοργούς ρυθμούς και το 1537 ανέλαβε το αξίωμα του δημάρχου το οποίο διατήρησε έως το 1544. Ακολουθώντας τον εκλέκτορα Ιωάννη Φρειδερίκο εγκαταστάθηκε (1550) στο Άουγκσμπουργκ, όπου ανέπτυξε τη μεγαλύτερη καλλιτεχνική του δραστηριότητα. Ο Κ. βρέθηκε στο Βίτενμπεργκ κατά την εποχή του προτεσταντικού κηρύγματος του Λουθήρου με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά και έγινε ένθερμος υποστηρικτής των θεωριών του. Έχοντας το προνόμιο να χρησιμοποιεί το εργαστήριό του και ως τυπογραφείο, συνέβαλε στη διάδοση των κειμένων του Λουθήρου και εικονογράφησε πολλά χαρακτηριστικά θέματα. Το εκτεταμένο χαρακτικό και ζωγραφικό του έργο αντανακλά τη θέση της γερμανικής ζωγραφικής του 16ου αι., που κυμαινόταν μεταξύ ιταλικής αναγεννησιακής τέχνης και γοτθικής παράδοσης. Στα νεανικά του έργα, και κυρίως στα τοπία, διακρίνεται η επίδραση της σχολής του Δούναβη. Αργότερα, τόσο τα χαρακτικά όσο και οι προσωπογραφίες του, αλλά κυρίως οι θρησκευτικές σκηνές, παρουσιάζουν μεγαλύτερη ένταση και δραματικότητα, που θυμίζουν την τέχνη του Ντίρερ. Ωστόσο άλλα έργα του, όπως οι λεπτές και αισθησιακές απεικονίσεις της Αφροδίτης ή η συχνή παράσταση του Αδάμ και της Εύας, με τις κυματοειδείς γραμμές και τις λεπτομέρειες του περιβάλλοντος, φανερώνουν ότι ο Κ., δίχως να αδιαφορεί προς τις αναγεννησιακές αρχές, παρέμενε πιστός στο γοτθικό πνεύμα. Στα πολυάριθμα έργα του ανήκουν ο νεανικός πίνακας της Σταύρωσης (Schottenstift, Βιέννη), η Μετάνοια του Αγίου Ιερώνυμου (1502, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη), οι ξυλογραφίες, οι χαλκογραφικές προσωπογραφίες του Λουθήρου, του Μελάγχθονα και της Αικατερίνης Μπόρα (συζύγου του Λουθήρου), το δίπτυχο με τις προσωπογραφίες του Γιόχαν Κούσπιαν και της συζύγου του (συλλογή Ράινχαρτ, Βίντερτουρ), η Προσωπογραφία νέου και η Αυτοπροσωπογραφία (πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία), το Μαρτύριο της Αγίας Αικατερίνης και οι πολυάριθμες επαναλήψεις του, από το 1503 και ύστερα, η Αφροδίτη του Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης (1509) και η Αφροδίτη της πινακοθήκης Μποργκέζε της Ρώμης, το Φιρστεναλτάρ του 1510 (Κρατική Πινακοθήκη, Δρέσδη), οι δεκατρείς χαλκογραφίες των Παθών και οι δώδεκα των Μαρτυρίων των Αποστόλων. Το έμβλημά του ήταν ένας στεφανωμένος δράκος με ένα δαχτυλίδι στο στόμα, σφραγίδα που του είχε προσφέρει ο εκλέκτορας Φρειδερίκος της Σαξονίας. 2. Λούκας, ο Νεότερος (Lucas, 1515 – 1586). Γιος του προηγούμενου. Μέχρι το 1553, οπότε πέθανε ο πατέρας του, δεν είναι εύκολος ο διαχωρισμός των έργων τους, καθώς και οι δύο υπέγραφαν τους πίνακές τους με έναν στεφανωμένο ή φτερωτό δράκο· πάντως, τα έργα του Κ. υστερούσαν από άποψη σχεδίου και εκτέλεσης. Τα πιο αξιόλογα θεωρούνται η Λατρεία των βοσκών, η Σταύρωση και η Άμπελος του Κυρίου (1569), που εικονίζει καθολικούς πιστούς να καταστρέφουν τα κλήματα τα οποία προστάτευαν και ξαναφύτευαν οι προτεστάντες. Ο Κ. φιλοτέχνησε επίσης και πολλές προσωπογραφίες, ορισμένες από τις οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πολλοί πίνακές του βρίσκονται στην πινακοθήκη της Δρέσδης. «Το μαρτύριο της Αγίας Αικατερίνης» (1506), τμήμα ενός πολύπτυχου, έργο του Γερμανού ζωγράφου Λούκας Κράναχ του Πρεσβύτερου (Κρατική Πινακοθήκη, Δρέσδη, Γερμανία). Αυτοπροσωπογραφία του Λούκας Κράναχ του Πρεσβύτερου (1550) (Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία). «Η μετάνοια του Αγίου Ιερώνυμου» (1502), έργο του Γερμανού ζωγράφου Λούκας Κράναχ του Πρεσβύτερου (Kunsthistorisches Museum, Βιέννη).